Όταν δουλεύεις ως παιδίατρος νεογνολόγος, εκτός από τις ώρες που περνάς στην Εντατική Μονάδα Νεογνών, καλείσαι να εξετάσεις τα νεογνά τις πρώτες ώρες ζωής τους, πριν πάρουν εξιτήριο από το νοσοκομείο μαζί με τους γονείς τους. Τις πρώτες φορές, ως ειδικευόμενος, σε μπερδεύουν καποια φυσιολογικά χαρακτηριστικά αυτών των μικρών πλασμάτων. ‘Ολοι όσοι έχουμε ειδικευτεί στην νεογνολογία έχουμε καλέσει κάποια φορά τον ειδικό νεογνολόγο με κάποια απορία για να ακούσουμε την κλασική φράση «είναι φυσιολογικό στα νεογνά αυτό το χαρακτηριστικό» και να κλείσουμε το τηλέφωνο, νιώθωντας ίσως κάποια ντροπή για την ερώτηση μας! Οι νέοι γονείς, όπως είναι λογικό, έχουν τις ίδιες απορίες με τους πρωτοετείς ειδικευόμενους στη νεογνολογία. Σε αυτό το άρθρο θα σας παρουσιάσω τις πιο συχνές απορίες των νέων γονέων σχετικά με κάποια φυσιολογικά χαρακτηριστικά των νεογνών, ώστε να μπορέσετε και εσείς οι ίδιοι να αποκτήσετε κάποια από την γνώση που αποκομίζουμε οι ειδικευόμενοι νεογνολογίας μέσα από αυτά τα διστακτικά τηλεφωνήματα στους ανώτερους μας!
- Πηγές και ανοιχτές ραφές του κρανίου
Το κεφάλι στα νεογνά είναι μεγάλο σε σχέση με το σώμα τους, μιας και αποτελεί το 25% του ύψους τους όταν γεννηθούν (σε σχέση με το 15% που αναλογεί στους ενήλικες). Ωστόσο, το νεογνό έχει δυο προβλήματα να λύσει, που προκαλούνται από αυτό το μεγάλο κεφάλι. Πρώτον, πρέπει να μπορέσει να χωρέσει από τον γυναικείο κόλπο για να μπορέσει να γεννηθεί. Δεύτερον, μέσα στο κρανίο υπάρχει ο εγκέφαλος του νεογνού, που στα επόμενα χρόνια θα μεγαλώσει αισθητά και χρειάζεται χώρο για αυτό. Πώς λύνει το νεογνό αυτά τα δύο προβλήματα? Με τις πηγές και τις ραφές του κρανίου φυσικά!
Οι ραφές είναι συνδετικός ιστός (κυρίως από κολλαγόνο) που συνδέει τα διαφορετικά οστά του κρανίου (μετωπιαίο, βρεγματικό, κροταφικό και ινιακό οστό). Αυτός ο συνδετικός ιστός δίνει τη δυνατότητα στο κρανίο του νεογνού να μεταμορφώνεται, ώστε να περάσει από τον κόλπο της μητέρας. Για αυτό, πολλές φορές, μετά τη γέννα, βλέπουμε κάποιο οστό να βρίσκεται πάνω από το άλλο οστό. Αυτό το εύρημα, αν και τρομάζει τους γονείς, είναι θαυμαστό, καθώς είναι ένας προσαρμοστικός μηχανισμός του νεογνού με μεγάλο κεφάλι για να μπορέσει να γεννηθεί. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, το κεφάλι του νεογνού επανέρχεται σε ένα πιο φυσιολογικό σχήμα κάποιες μέρες μετά από την γέννα και δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας.
Οι πηγές από την άλλη είναι η λύση της φύσης για να μπορέσει να μεγαλώσει ο εγκέφαλος του νεογνού τους επόμενους μήνες μετά από την γέννηση του. Υπάρχουν δύο πηγές, η πρόσθια μεταξύ του μετωπιαίου και των βρεγματικών οστών και η οπίσθια μεταξύ των κροταφικών και του ινιακού οστού. Η πρόσθια πηγή συνήθως είναι μεγαλύτερη από την οπίσθια και είναι και η πιο γνωστή. Κάτω από τις πηγές υπάρχει και πάλι συνδετικός ιστός που επιτρέπει τη γέννηση νέου οστού, ώστε να μεγαλώσει το κρανίο για να μπορέσει να χωρέσει τον αναπτυσόμενο εγκέφαλο. Αυτή η διαδικασία συνήθως ολοκληρώνεται μέσα στους επόμενους 12-18 μήνες, οπότε και κλείνουν οι πηγές.
Αν και πολλοί γονείς φοβούνται να αγγίξουν τις πηγές και τις ραφές του κρανίου, μπορείτε να το κάνετε χωρίς να ασκήσετε πολύ πίεση. Δεν υπάρχει κίνδυνος! Οι νεογνολόγοι ψηλαφούμε το κρανίο των νεογνών ψάχνοντας για τις πηγές και τις ραφές του κρανίου ως μέρος της πρώτης νεογνολογική εξέτασης!
- Στροφή του άκρου ποδός προς τα μέσα
Πολλές φορές μετά τη γέννηση βλέπουμε τα πέλματα του νεογνού να στρέφονται προς τα έσω. Αυτή η στάση, τις περισσότερες φορές, είναι φυσιολογική και οφείλεται στο στενό περιβάλλον της μήτρας που επιβάλλει μια συγκεκριμένη θέση στα πέλματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις το πέλμα επιστρέφει στη φυσιολογική του θέση χωρίς δυσκολία. Αυτό το χαρακτηριστικό το διαφοροποιεί από την παθολογική κατάσταση της ραιβοϊπποποδίας, που χρειάζεται παιδο-ορθοπαιδική εκτίμηση και πιθανώς θεραπεία με γυψάκια. Επίσης, κατά τη νεογνική ηλικία τα πόδια είναι στραμμένα προς τα μέσα σχηματίζοντας το γράμμα «Ο». Αυτή η στάση, πέλματα προς τα έσω και και γόνατα προς τα έξω, είναι φυσιολογική και αντιστρέφεται γύρω στα 4-5 χρόνια όπου τα γόνατα έχουν κλίση προς τα έσω και τα πέλματα προς τα έξω. Τελικά, γύρω στα 8 χρόνια τα πόδια αποκτούν την τελική τους μορφή και είναι συνήθως ίσια. Και εαν αναρωτιέσαι γιατί συμβαίνει αυτό, ο λόγος είναι ότι η ανάπτυξη των ποδιών στην παιδική ηλικία δεν γίνεται γραμμικά αλλά μέσω δυνάμεων που ασκούν την επίδρασή τους με έναν περιστροφικό τρόπο, αναγκάζοντας τα κάτω άκρα να περάσουν από διαφορετικές στάσεις μέχρι την οριστική τους ανάπτυξη.
- Ορατή ξιφοειδής απόφυση
Το στέρνο είναι το οστό που κλείνει τη θωρακική κοιλότητα από μπροστά. Αποτελείται από 3 τμήματα το κατώτερο από τα οποία ονομάζεται ξιφοειδής απόφυση. Είναι πολύ συχνό η ξιφοειδής απόφυση να γίνεται ορατή στα νεογνά σαν ένα γρομπαλάκι στο κάτω μέρος του θώρακα ακριβώς πάνω από την κοιλιά. Το γρομπαλάκι αυτό είναι συνήθως σκληρό και φοβίζει τους γονείς αλλά δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από το κάτω τμήμα του οστού που προαναφέραμε. Τους επόμενους μήνες και καθώς το νεογνό παίρνει βάρος και αποκτά περισσότερο λιπώδη ιστό, η ξιφοειδής απόφυση σταματά να γίνεται ορατή και πλέον ψηλαφάται με μεγαλύτερη δυσκολία, χωρίς αυτό να σημαίνει οτι εξαφανίζεται!
- Ομφαλοκήλη
Ο ομφάλιος λώρος είναι ζωτικής σημασίας κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας ζωής, καθώς μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες από τη μητέρα στο έμβρυο. Μετά τη γέννα, ο ομφάλιος λώρος πέφτει και στη θέση του μένει μια ούλη που ονομάζουμε αφαλό. Κάποιες φορές, αυτή η ουλή δεν επουλώνεται πλήρως, με αποτέλεσμα να αφήσει μια μικρή τρύπα στο τοίχωμα της κοιλιάς. Μέσα από αυτή την τρύπα μπορεί να περάσει κοιλιακό λίπος κάνοντας τον αφαλό να φαίνεται διογκωμένος σαν ένα μικρό μπαλόνι. Αυτό ονομάζεται ομφαλοκήλη. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό της ομφαλοκήλης ότι γίνεται μεγαλύτερη σε μέγεθος όταν τα νεογνά ασκούν κάποιου είδους κοιλιακής πίεσης όπως κατά τη διάρκεια του κλάματος ή κατά τη διάρκεια της αφόδευσης, καθώς περιέχει κοιλιακό λίπος. Επίσης, είναι χαρακτηριστικό οτι ασκώντας ελαφρά πίεση η ομφαλοκήλη μπορεί να εξαφανιστεί προσωρινά (μέχρι να σταματήσουμε να ασκούμε την πίεση). Μέχρι και το 40% των νεογνών μπορούν να παρουσιάσουν μια μικρή ή και μεγαλύτερη ομφαλοκήλη στην διάρκεια της νεογνικής ηλικίας. Δεν πρόκειται για μια επικίνδυνη παθολογία και συνήθως δεν χρειάζεται θεραπεία, καθώς κλείνει από μόνη της μέχρι τα 3 έτη ζωής.
- Κλάμα χωρίς δάκρυα
Το πρώτο νεογνικό κλάμα ακούγεται πολύ νωρίς μετά τη γέννα και συνήθως είναι μια ένδειξη οτι όλα έχουν πάει καλά με τον τοκετό. Και στις επόμενες μέρες, όμως, το κλάμα των νεογνών είναι μια φυσιολογική αντίδραση όταν θέλουν να τραβήξουν την προσοχή μας ή όταν νιώθουν κάποια ενόχληση. Ωστόσο είναι ιδιαίτερα συχνό, τις πρώτες εβδομάδες της ζωής, το κλάμα αυτό να μην συνοδεύεται από δάκρυα. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλές φορές οι δακρυϊκοί αδένες που βρίσκονται μέσα στην οφθαλμική κόγχη δεν είναι ακόμα αρκετά ώριμοι, ώστε να παράγουν τα δάκρυα. Επομένως, η έλλειψη δακρύων στα νεογνά δεν είναι ένδειξη αφυδάτωσης, όπως σε μεγαλύτερα παιδιά, ούτε βέβαια ένδειξη ότι κλαίνε στα ψέματα!
- Φίμωση
Έως και το 90% των αγοριών γεννιούνται με φίμωση. Αυτό σημαίνει ότι η δερματική πτυχή στην άκρη του πέους είναι στενή και δεν μπορούμε να την τραβήξουμε ώστε να αποκαλύψουμε τη βάλανο. Αυτό θεωρείται φυσιολογικό στη νεογνική ηλικία και συνήθως δεν χρειάζεται κάποιου είδους θεραπεία. Σε παλαιότερα χρόνια, ήταν ιδιαίτερα σύνηθες να συστήνεται ελαφρά έλξη του δέρματος ώστε να αποκαλυφθεί η βάλανος κατά τακτά χρονικά διαστήματα και από πολύ νεαρή ηλικία. Ωστόσο η τεχνική αυτή πλέον δεν θεωρείται αποτελεσματική και στην πραγματικότητα αντενδείκνυται καθώς μπορεί να δημιουργήσει πιο σοβαρά προβλήματα (όπως είναι η παραφίμωση). Τα αγόρια που γεννιούνται με φίμωση συνήθως έχουν λύσει αυτό το πρόβλημα με φυσιολογικό τρόπο μέχρι την ηλικία των 4 χρονών. Σε κάθε περίπτωση, οι παιδίατροι αρχίζουμε να «ανησυχούμε» για τη φίμωση μετά τα 2 χρόνια και αφού το παιδί σταματήσει να χρησιμοποιεί πάνα.
- Διογκωμένοι μαστικοί αδένες
Όλα τα νεογνά, τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια, γεννιούνται με μαστικούς αδένες. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τα οιστρογόνα της μαμάς περνάνε μέσω του πλακούντα στο βρέφος ανεξαρτήτως φύλλου. Μετά τις πρώτες 3-5 μέρες ζωής, τα επίπεδα των οιστρογόνων στο αίμα των νεογνών πέφτουν, καθώς πλέον δεν είναι συνδεδεμένα με τη μαμά τους μέσω του ομφάλιου λώρου. Αυτές οι αλλαγές στα επίπεδα των οιστρογόνων μπορούν να προκαλέσουν αύξηση των μαστικών αδένων τόσο σε αγόρια όσο και σε κορίτσια. Κάποιες φορές μπορεί ακόμα και να παρατηρηθεί η έκκριση γάλακτος και από τα δύο φύλα. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό και δεν πρέπει να τρομάζει τους νέους γονείς. Επίσης, δεν θα πρέπει να πιέζουμε τους μαστικούς αδένες σε αυτήν την ηλικία καθώς μπορούμε να προκαλέσουμε μαστίτιδα, που είναι μια λοίμωξη και για αυτό το λόγο θα χρειαστεί αντιμετώπιση με αντιβίωση. Στη μαστίτιδα οι μαστικοί αδένες δεν είναι απλά διογκωμένοι, αλλά είναι επίσης ζεστοί, με κόκκινο χρώμα και συνήθως επώδυνοι.
Τα νεογνά δεν είναι μικροί ενήλικες, όπως κάποιες φορές λέγεται. Είναι μικρά πλασματάκια που έχουνε αρκετές ιδιαιτερότητές! Ελπίζω μετά από την ανάγνωση αυτού του άρθρου να μπορείτε να αναγνωρίσετε με ευκολία κάποια από τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά των νεογνών, ώστε να αποφύγετε την ανησυχία που νιώθουν αρκετοί νέοι γονείς όταν παίρουν στα χέρια τους αυτά τα μικρά ιδιαίτερα πλασματάκια!
